Động đất là gì? Tại sao lại có động đất?

Động đất (tiếng Anh: Earthquake ) là hiện tượng rung động hoặc chấn động mạnh xảy ra trên bề mặt Trái Đất. Nó thường được gây ra bởi sự giải phóng đột ngột năng lượng tích tụ trong lòng đất, tạo ra các sóng địa chấn lan truyền qua đá và bề mặt Trái Đất. Kết quả là, con người cảm nhận được sự rung lắc, có thể gây ra thiệt hại về tài sản và thậm chí đe dọa tính mạng.

Tại sao lại có động đất?

Nguyên nhân chính của động đất liên quan đến cấu trúc và hoạt động địa chất của Trái Đất. Dưới đây là ba nguyên nhân chính gây ra động đất:

Động đất kiến tạo (Tectonic Earthquakes)

• Nguyên nhân :

  • Động đất kiến tạo là loại phổ biến nhất, chiếm phần lớn các trận động đất trên thế giới.
  • Nguyên nhân là do sự chuyển động của các mảng kiến tạo (tectonic plates) trên bề mặt Trái Đất. Các mảng này không cố định mà luôn di chuyển chậm chạp do dòng đối lưu trong lớp phủ Trái Đất.
  • Khi các mảng kiến tạo va chạm, trượt qua nhau hoặc tách rời, chúng tạo ra áp lực lớn tại các điểm tiếp xúc (được gọi là đứt gãy hoặc fault lines ). Khi áp lực vượt quá giới hạn chịu đựng của đá, nó sẽ giải phóng năng lượng dưới dạng sóng địa chấn, gây ra động đất.

• Ví dụ :

  • Động đất ở Nhật Bản, Indonesia và California (Mỹ) thường là kết quả của hoạt động kiến tạo.

Tại sao lại có động đất?

Động đất núi lửa (Volcanic Earthquakes)

• Nguyên nhân :

  • Loại động đất này xảy ra khi magma (dung nham nóng chảy) di chuyển bên trong lòng đất, gây ra sự dịch chuyển hoặc phun trào núi lửa.
  • Sự dịch chuyển của magma tạo ra áp lực lên các lớp đá xung quanh, dẫn đến các chấn động nhỏ hoặc lớn trước, trong và sau khi núi lửa phun trào.

• Đặc điểm :

  • Động đất núi lửa thường có cường độ nhỏ hơn so với động đất kiến tạo.
  • Chúng thường tập trung ở khu vực gần núi lửa hoạt động.

Động đất do sụt lún (Collapse Earthquakes)

• Nguyên nhân :

  • Loại động đất này xảy ra khi các hang động hoặc hầm mỏ dưới lòng đất bị sụp đổ, gây ra sự rung lắc cục bộ.
  • Nguyên nhân có thể là do hoạt động khai thác mỏ, khoan sâu hoặc sự suy yếu tự nhiên của cấu trúc địa chất.

• Đặc điểm :

  • Động đất sụt lún thường có cường độ thấp và chỉ ảnh hưởng đến khu vực nhỏ.

Động đất do sụt lún (Collapse Earthquakes)

Các yếu tố khác gây ra động đất

Ngoài ba nguyên nhân chính trên, một số yếu tố nhân tạo hoặc ít phổ biến hơn cũng có thể gây ra động đất:

• Hoạt động con người :
  • Khai thác dầu khí, khoan sâu hoặc bơm nước vào lòng đất có thể làm thay đổi áp suất và gây ra động đất nhỏ.
  • Xây dựng các công trình lớn như đập nước cũng có thể gây ra động đất do tích tụ áp lực lên nền đất.
• Va chạm thiên thạch :
  • Mặc dù hiếm gặp, nhưng khi một thiên thạch lớn va chạm với Trái Đất, nó có thể tạo ra động đất kèm theo sóng thần hoặc các tác động nghiêm trọng khác.

Các yếu tố khác gây ra động đất

Cường độ động đất được đo bằng gì?

Cường độ động đất thường được đo bằng thang độ Richter hoặc thang Mercalli :

• Thang độ Richter : Đo lường năng lượng được giải phóng từ tâm chấn (focus) của động đất.
• Thang Mercalli : Đánh giá mức độ thiệt hại và tác động của động đất lên con người và công trình xây dựng.

Cường độ động đất được đo bằng gì?

Kết luận

Động đất là hiện tượng tự nhiên xảy ra do sự vận động và thay đổi của cấu trúc Trái Đất. Nguyên nhân phổ biến nhất là do hoạt động của các mảng kiến tạo, nhưng cũng có thể xuất phát từ núi lửa, sụt lún hoặc các yếu tố nhân tạo. Hiểu rõ về nguyên nhân và cơ chế của động đất giúp chúng ta chuẩn bị tốt hơn để ứng phó với những tình huống khẩn cấp.

5/5 (4 votes)